“AWACS-toestel van de NAVO bij Geilenkirchen | Obskurantist / Flickr / Creative Commons 2.0

Door redacteur Hugo van der Parre

“Als we op een schaal van tien het grootste probleem voor het ministerie van Defensie aangeven met een 10, dan is de geluidoverlast door de AWACS-toestellen in Zuid-Limburg een 8.”

Zo probeert staatssecretaris Van der Knaap van Defensie op 16 april 2007 aan VS-ambassadeur Arnall duidelijk te maken hoe hoog de nood is. Tweede Kamerleden blijven maar aandringen op een vliegverbod boven Nederland, zo klaagt hij tegenover de ambassadeur.

Tot nu toe had hij met succes betoogd dat een vliegverbod de Nederlandse geloofwaardigheid ernstig zou aantasten, maar dat zou hij niet lang meer kunnen volhouden.
Onderbanken

Een en ander staat te lezen in een ambtsbericht van de ambassadeur aan Washington. In totaal gaat het in de cables drie keer over de AWACS-radarvliegtuigen. Duidelijk is dat Nederland wel zijn best doet om de Amerikanen te bewegen mee te werken aan het terugdringen van de overlast, maar dat de VS Nederland feitelijk met een kluitje in het riet stuurt.

AWACS (de letters staan voor Airborne Warning And Control System) zijn gigantische radarvliegtuigen die, gestationeerd in het Duitse Geilenkirchen, bij het opstijgen veel geluidshinder veroorzaken in Zuid-Limburg, speciaal voor de inwoners van Onderbanken. Al jaren wordt vergeefs geprobeerd daar iets aan te veranderen.

Nieuwe motoren

In zijn gesprek met Arnall oppert Van der Knaap dat – behalve het verplaatsen van de basis, maar dat is te duur – in zijn ogen het gebruik van stillere motoren de enige manier is om de overlast te verminderen. Arnall antwoordt dat hij wel sympathiek tegenover die gedachte staat, maar dat het volgens hem meer een NAVO-zaak is.

Hij wijst er verder op dat er voor de Amerikaanse regering geen operationele noodzaak is om de motoren te vervangen en dat ze bovendien hun geld nodig hebben voor de oorlogen in Irak en Afghanistan. Arnall suggereert Nederland een goede business-case te maken, een berekening waaruit moet blijken dat zo’n operatie economisch gunstig is voor de NAVO.

De ambassadeur belooft nog om voor Van der Knaap op zoek te gaan naar informatie over de nieuwe JSTAR-motoren, maar daar blijft het bij. Het gesprek eindigt met Van der Knaaps waarschuwing dat het onderwerp niet vanzelf zal oplossen en dat hij het de eerstvolgende keer in Washington weer aan de orde zal stellen.

Overschot

In juli 2007 komt Daniel Fata naar Nederland. Hij is de assistent-staatssecretaris van Defensie belast met Europa en de NAVO. In een vergadering met de Nederlandse topmilitairen Bertholee, Borsboom en Vermeij herhaalt hij dat de VS geen reden ziet voor nieuwe motoren.

Bovendien is er een overschot aan originele motoren, wat vervanging door nieuwe motoren nog ongunstiger maakt. Maar, zegt Fata, als Nederland aannemelijk kan maken dat het vervangen van de motoren noodzakelijk is om de overlast te verminderen, zal de VS dat niet in de weg staan.

Simulator

Het derde en laatste ambtsbericht over de AWACS dateert van 27 februari 2008, als een NAVO-top wordt voorbereid in een overleg tussen de ambassade en drie Nederlandse officieren.

Kapitein Turnhout, op Defensie belast met politieke kwesties m.b.t. de VS, brengt de geluidoverlast in Zuid-Limburg weer ter sprake. Hij erkent namens Nederland dat de business-case met stillere motoren niet goed te maken is.

Omdat Nederland creatief moet zijn, stelt minister van Middelkoop voor om 1380 oefenvluchten uit te voeren op een vliegsimulator. Turnhout betwijfelt echter of er voor de zomer wel een officieel antwoord komt op dat voorstel, terwijl de Kamer eind maart al een oplossing verwacht.

Het helpt dat sommige NAVO-partners hebben laten weten dat ze wel voor de simulator voelen, maar inmiddels heeft de minister voor Milieu de kwestie wel al aangekaart bij haar EU-collega’s, in een poging daar steun te krijgen voor de Nederlandse wensen, zegt Turnhout. Tot zover de ambtsberichten.

En verder

De overlast door de AWACS is drie jaar later nog niet verminderd.

Staatssecretaris De Vries heeft in april 2010 toegezegd dat de hinder in 2012 met 35 procent zal zijn afgenomen. Dat zou bereikt moeten worden door maximaal 2600 vliegbewegingen toe te staan (ten opzichte van maximum van 3600 in 2008) en het gebruik van de vliegsimulator.